1. બે પ્રકારના વાંચકો હોય –પુસ્તકિયો કીડો (Book worm) અને પુસ્તક પ્રેમી (Book lover).
Book worms :
કયા વિષય પર હું વાંચું તો મારે માટે ઉપયોગી હોય એ જાણવા મળે…? પુસ્તક વાંચ્યા પછી કશુંયે શીખે નહિઁ, શું important છે એની priority આપ્યા વગર એમને જે આપો એ ઊંધું ઘાલીને વાંચ વાંચ જ કરે. આ પ્રકારના વાંચકોને ‘પુસ્તકિયા કીડા’ કહેવાય. એમને બધુ જ વાંચવા જોઈએ. પણ એ પુસ્તક વાંચ્યા પછી જો એમ કે’વામાં આવે કે, ‘તને પુસ્તક કેવું લાગ્યું એનો જરા શોર્ટમાં રિવ્યુ આપજે !’. તો મગજ બ્લેન્ક થઈ જાય. અને અઠવાડીયા પછી તો એમાનું કશુએ એમનું યાદ જ ના હોય. Book worms હોય એ પુસ્તક વાંચ્યા પછી એના પર પરિશીલન (મનન) નથી કરતાં. બસ, વાંચી નાખે. એમને ‘Book worms’ કહેવાય.
(Book worms હોવું એ ખરાબ છે એવું કહેવાનો ભાવાર્થ જરાય નથી. જે લોકો પુસ્તકો વાંચતા જ નથી એમના કરતાં તો ઘણું સારું છે. Book worms હશો તો ગમે ત્યારેય તમે Book lovers તો બની જ જશો. પાણી જે પથ્થરો પરથી સતત વહેતું હોય એ પથ્થર લીસો અને ચોખ્ખો જ હોય. એમ જેટલું વાંચન થતું રહેશે એમાંથી ધીરે ધીરે સ્પષ્ટતા અને સમજ વધતી જ જાય. અને પછી Book loves ની કેટેગરીમાં… )
Book lovers :
જે પુસ્તકોનું વાંચન કરતો હોય પ્લસ પુસ્તકમાંથી એને જે ઉપયોગી હોય એનો ક્યાસ કાઢી લેતો હોય.
પુસ્તક વાંચ્યું હોય એનો ખરો અર્થ ક્યારે સરે? જ્યારે પુસ્તકમાં વાંચેલું કોઈ એક પત્તું કે નવલકથાનું કોઈ પાત્ર આપણે નીરસ (ડિપ્રેસ્સ) ફીલ કરતાં હોઈએ, કોઈ મહત્વનો નિર્ણય કે રિસ્ક લેવા જતાં હોઈએ ત્યારે ઢચુપચુની (hesitate) લાગણીઓ ઘેરી વળી હોય એ સમયે તમે વાંચેલા કોઈ પુસ્તકની એક લાઇન કે પાત્રનું વલણ, કે સંવાદ (ડાઈલોગ) અંદર ઝબકી જાગે અને હિંમ્મત આપે પ્રેરિત કરે ત્યારે સમજી લેવાનું કે તમે પુસ્તક વાંચ્યું એ ખરા અર્થમાં સાર્થક થઈ ગયું. 400 પેજનું આખું પુસ્તક ગોખીને લેવાની જરૂર નથી. માત્ર સમજવાની જરૂર છે.
બાકી પુસ્તક મજા માટે (for entertainment) વાંચો એ પણ સરસ જ છે. પણ આપણને જીવનમાં ઉપયોગી થાય, મદદરૂપ થાય તો તો એ… THE BEST કહેવાય. આ પ્રકારના વાંચકને હું પુસ્તક પ્રેમી (Book lover) કહું છું. જે પુસ્તકને વાંચીને એના પર પરિશીલન કરે છે –સમજી-વિચારી એમાંથી ક્યાસ કાઢી લે છે.
પુસ્તક વાંચી લેવું જોઈએ, વાંચી નાખવું નહીં.
[ કઈ કેટેગરીમાં આવવું અથવા કયા પ્રકારના વાંચક બનવું એ નક્કી કરી લો… ]
(By the way, It’s just a personal opinion… so keep this in mind. Don’t judge main article by reading this answer.)
*
2. પુસ્તકો વાંચવાનો રસ કેવી રીતે જગાવવો….?
બે જવાબ છે.
એક – જેમણે અત્યાર સુધી ભણવા સિવાય બીજા કોઈ પુસ્તકો વાંચ્યા જ ન હોય એમના માટે.
બીજો – બાળકો માટે. જે હજુ ભણે છે. ઘડો ઘડાય છે એટલે કાઠલાને જેવો શેપ આપશો એવો તૈયાર થશે.
એક – પહેલા તો તમને જે વિષય પર વાંચવું ગમતું હોય અથવા જેમાં વધુ સારો ટપ્પો પડતો હોય એ શોધી પાડો. અધ્યાત્મિક, ધાર્મિક, ટૂંકી વાર્તા, આર્ટિક્લ્સ, રમૂજીક વાર્તા, નિબંધ, નોવેલ્સ, સાયન્સ રિલેટેડ… કે કોઈપણ સાહિત્ય હોય એની પાતળી પુસ્તિકાથી શરૂઆત કરો. બોરિંગ લાગે તો મૂકી દેવાની ને બીજી ઉપાડવાની. રસ પડે એજ વાંચવાનું. ધીરે ધીરે રસને વધારવાનો. દિવસમાં થોડોક નવરાશનો સમય મળે થોડુક વાંચી લેવાનું. જાડા દળદાર કે ફિલોસોફી દાબી-દાબીને ઠોકી હોય એવા પુસ્તકો નહિઁ વાંચવાના –ભમી જશે. એક તો ટપ્પો પડે નઇ, ને લાંબું ડાચું ખેંચાઇ જાય એવડા મોટા તો બગસા આવે. એટલે શોર્ટ અને ઇન્ટરેસ્ટિંગ હોય એવું વાંચન કરવું. અમુક સમય પછી લાગે તો રીડિંગ ડોઝ વધારવો. અપખ ના પડે એ ખાસ જોવાનું. Reading should be easy and enjoyable, shouldn’t be a burden.
પેલી વાર્તા છે ને ; એક હોશિયાર માણસ પાસે એક ગધેડો હતો. એ માણસને વીસ કિલોના ભારની ગુણી ગધેડા ઉપર મૂકીને બીજા ઠેકાણે લઈ જવાનો હતો. એટલે એણે ગધેડા પર એકી સામટું વીસ કિલો વજન મૂકી દીધું. ક્ષમતા બહાર થઈ પડતું એટલું ભારે વજન બિચારા ગધેડા પર આવતા એના ટાંટિયા ફસડાઈ પડતાં. અને નીચે બેસી પડતું.
એ માણસ હતો ચબરાક. એટલે એણે વીસ કિલોની ગુણી બાજુમાં મૂકી. ગધેડા પર હાથ ફેરવી પંપાળીને ઊભું કર્યું. પછી ગધેડા ઉપર એ માણસે એક એક કિલોનો ભાર ધીરે-ધીરે મૂકતો ગયો. જેમ જેમ એનો માલિક વજન વધારતો ગયો એમ એમ ગધેડો પગ આગાપાછા કરીને એની રીતે અડજસ્ટમેંટ કરતો ગયો. ગધેડા પર વજન વધતું ગયું. છેલ્લે એક કિલોનું વજન મૂકીને વીસ કિલોનું નેટ વજન ગધેડા પર મૂકી દીધું. ગધેડો ત્યારે પણ એના પગ સીધા મજબૂત બનાવી ઊભો હતો.
હવે વિચારો કે, શરૂઆતમાં ગધેડા ઉપર જે એકી સામટું વીસ કિલો વજન મૂકી દીધું તો એ નીચે ફસડાઈ પડ્યો. જ્યારે એના માલિકે એટલુ જ વજન ધીરે ધીરેથી વધારતો ગયો અને આખરે એટલું જ વીસ કિલો વજન મૂકી દીધું છતાંયે ગધેડો બિંન્દાસ ઊભો જ હતો.
કહેવાનો ભાવાર્થ એ છે કે, આપણું મન પણ એક રીતે ગધેડા જેવો જ ગુણ ધરાવે છે. એને ધીરે-ધીરે ટેવડાવું પડે (get use to કરવું પડે). ગધેડો…!!! એમનમ જ થોડો કહેવાય છે એને !
સારી ટેવ પડે નહિઁ, પાડવી પડે. એટલે જ તો કહું છું –વાંચવા માટે સમય મળે નહિઁ, કાઢવો પડે. આ ડિજિટલ સમયમાં તો સ્માર્ટફોન હાથમાં લો એટલે મોટેભાગે આપણો અંગુઠો સીધો જ Whatsapp કે facebook પર જ જતો રે છે. જોવે કે ; ‘કોઈએ કશું નવું પોસ્ટ કર્યું કે નઇ !, પેલાનો રિપ્લાઇ આયો કે નઇ !’. અરે ભઈ…! થોડોક સંયમ કેળવો. પુસ્તક હાથમાં લઈને થોડુક મનગમતું વાંચન કરી લો. સારી ટેવ પાડવા થોડાક સજાગ થવું જ પડે. એમનમ જ ના પડી જાય. We must work on it.
બીજો – બાળકોમાં જેવી ટેવ પાડો એવી પડે. ‘કોરી સ્લેટ’ જેવા કહેવાય. એટલે નાનપણથી ભણવાના પુસ્તકો સાથે સાથે બાળવાર્તાઓ વંચાવાની ટેવ પડાવો. એ માટે પહેલા તો માતા-પિતાએ પોતે વાંચનની ટેવ પાડવી પડે. બાળકોને તમે કહેશો એના બદલે તમે શું કરો છો એનું અનુકરણ એ પહેલું કરશે. કારણકે તમે જે કરો છો એ પ્રેક્ટિકલ લાગશે એને. એ ફોલો વહેલું કરશે. બાકી તો, તમે પોતે ગોળ ખાતા હોવ ને બીજાને કહેતા હોવ કે ; ‘ અલ્યા ! ગોળ ના ખવાય, હળવળિયા પડે’ આવી શિખમણો આપો તો ક્યાંથી મેળ ખાય !
આપણાં ગુજરાતી સાહિત્યમાં કેટલાયે સુંદર પુસ્તકો છે વાંચવા જેવા. પંચતંત્ર, અળુક્યો ઢળુક્યો, અકબર બિરબલ, ઈશપની વાર્તા. ખ્યાતનામ વિદેશી કેટલીયે બાળવાર્તા ગુજરાતીમાં ભાષાંતરીત કરી છે – શેરલોક હોમ્સ, પોલિએના. અને અંગ્રેજી સાહિત્યમાં તો અઢળક પુસ્તકો છે…
એકવાર એને ભણવા સિવાયના પુસ્તકો વાંચવાનો રસ પડવાનો શરૂ થયો એટલે એ વાંચક બની ગયો સમજો. અમેરિકામાં એક રિસર્ચ પરથી માલુમ પડ્યું કે ; સ્કૂલમાં ભણતા અમેરિકાના બાળકો શરીરીક રીતે ખૂબ સ્વસ્થ હતા, પણ માનસિક રીતે ઉદાસ અને નીરસ રહેતા. બાળકોની એ શૂન્ય માનસિકતા પુસ્તકો ભરી દે છે. Only reading and knowledge can fill that vacuum.
આલબર્ટ આઇનસ્ટાઇને કહેલું એક સરસ ક્વોટ યાદ આવે છે :
“If you want to be your children intelligent, read them fairy tales. If you want your children to be more intelligent, read them more fairy tales.”
આવું એમણે કેમ કહ્યું…?
કારણકે fairy tales એ ફેન્ટસી છે. (ફેન્ટસી એટલે વાસ્તવિક દુનિયામાં જે શક્ય નથી તે, પણ કાલ્પનિક દુનિયામાં બિલકુલ શક્ય છે…) જ્યારે તમે બાળકને fairy tales વાંચવા આપો ત્યારે એ અશક્યને એની ઈમેજીનેશનમાં સર્જવાનો, વિચારવાનો પ્રયત્ન કરશે. જેટલી સરસ વાર્તા અને એનું વર્ણન એટલું સરસ બાળક ઈમેજિન કરશે. ધીરે-ધીરે એની ઈમેજીનેશનની પાંખો ફૂટી નીકળશે. ઈમેજીનેશન ખીલવા લાગશે.
આઇનસ્ટાઇને કહ્યું છે કે : “Imagination is more important than knowledge.” ઈમેજીનેશન એ જ્ઞાન કરતાં પણ વધુ અગત્યની છે. આ ઈમેજીનેશન અગત્યની છે તો વધારવી ક્યાંથી…?
આઇનસ્ટાઇન દાદાએ કીધું એમ : બાળકોને fairy tales વંચાવો…. વધુ બુધ્દ્ધિશાળી કરવા છે…? તો વધુ fairy tales વંચાવો.
*
3. બે પ્રકારનું વાંચન હોય.
એક હોય છે ‘ફરજિયાત’ અને બીજું ‘મરજિયાત’.
ફરજિયાતમાં ભણવાના પુસ્તકો હોય. જે વાંચવા જ પડે નહીંતર માર્કસ ના આવે. માર્કસ ના આવે તો સારી નોકરી ન મળે. અને સારી નોકરી ન મળે તો કદાચ સારી છોક…
ખેર, મરજિયાતમાં કોઈ restriction જ ના હોય. બાકી બિંન્દાસ… જેમાં રસ પડે એ ઉઠાવાનું. ના પડે તો બીજું ઉઠાવાનું.
ભણવાના પુસ્તકોમાં મોટેભાગે માત્ર પૈસા કમાવા માટેનું, ધંધાકીય જ્ઞાન હોય છે (વેલ, એ પણ જરૂરી જ છે). પણ બાકીના પુસ્તકોમાંથી જીવન વિષે વધુ જાણી શકાય છે. જીવનમાં નિષ્ફળતા આવે તો શું કરવું એ ફિઝીક્સ, કેમેસ્ટ્રી, ભૂગોળ, કે મેથ્સની કોઈ થિયેરી કે સૂત્રોમાં ના આવે કે કેવી સોલ્યુસન લાવવું. એતો મહાન લોકોની જીવનકથામાં આવે, જીવનના કડવા સત્યો વિષેના પુસ્તકોમાં આવે, બોધ-કથાઓમાં આવે. ઈતર પુસ્તકો વાંચેલા હોય એ કામમાં આવે. માનસિક ભાંગી પડ્યા હોવ તો એ પુસ્તકો વ્યક્તિને ઊભો કરે. વાંચેલી કોઈ વાર્તા કે નવલકથામાંનું કોઈ પાત્ર માનસપટ પર ઝબકી ઊઠે, એનો કોઈ સંવાદ (ડાઈલોગ) યાદ આવે, જે આપણને ઊભા કરવા આંતરિક ધક્કો મારે. પ્રેરણા આપે. આ ઈતર પુસ્તકોમાં હોય. મરજિયાત વાંચનમાં હોય.
*
4. પુસ્તક પર આધારિત મૂવી કરતાં પુસ્તક વધુ કેમ ગમતું હોય છે…?
વેલ, આ પ્રશ્નનો કોઈ એક તરફી સાચો જવાબ આપી શકાય એવો નથી. તો પણ બે બાજુએથી તટસ્થ રહીને મારો દ્રષ્ટિકોણ રજૂ કરીશ.
પહેલો પોઈન્ટ –
આપણે પુસ્તક વાંચીએ ત્યારે એમાં લખેલુ ઝીણવટભર્યું છટાદાર વર્ણન આપણને વાર્તામય કરી અંદર ઉતારી દે છે. જેમ જેમ વાંચતાં જઈએ તેમ તેમ આપણાં મનમાં એ મનોચિત્ર રચાતું જાય.
સમાન્ય રીતે, જ્યારે આપણે વાંચીએ છીએ ત્યારે આપણી પાસે વિચારવા માટે ઘણો સમય હોય છે. વાંચન એ આપણને વિચારવા અને સમજવા એક pause-reveres નું button આપે છે. ખ્યાલ ન આવે તો આપણે ફરથી એ ફકરો વાંચી શકીએ છીએ. કોઈ રોમેન્ટીક કે ઇમોશનલ સીન તમને વાંચવાની મજા આવી જાય એવો હોય અથવા તમારા ટેસ્ટને મળતો આવતો હોય, તમારા ખ્યાલોમાં મમળાવો ગમતો હોય તો તમે એ વર્ણન ફરીથી વાંચીને વધુ ઘૂંટી ઘૂંટીને મજા લૂંટવાની ઈચ્છા થાય.
– જ્યારે થિયેટરમાં મુવી જોઈએ છીએ ત્યારે આપણી પાસે pause-reverse નું button હોતું નથી. મુવી જેમ ચાલે જતું હોય એમ જોઈએ જવાનું –નજર બાજુમાંથી પોપકોન ખાવા જતી રે તો સીન મિસ થઈ જાય. અને એ રિવસ કરવાનુંયે ના કહેવાય પાછું.
પુસ્તક વાંચતાં આપણે વર્ણન મુજબ ઈમેજીનેશનથી ચિત્ર ખડું કરીએ છીએ, જ્યારે મુવીમાં એ already તૈયાર જ હોય છે. એમાં મગજ ન વાપરો તો પણ ચાલે. બસ આંખો ખોલીને નિહાળવાનું હોય છે.
–જ્યારે પુસ્તક વાંચતાં હોઈએ ત્યારે વધુ સજાગતા જોઈએ.
બીજો પોઈન્ટ – પુસ્તકમાં હોય એ બધીજ માહિતી, સંવાદ, સીન, મૂવીમાં રજૂ કરવા અશક્ય હોય છે. મુવીમાં બે કે અઢી કલાકમાં 300 પેજ કે વધુ પેજની બૂકમાં હોય એ બધુ પડદા પર બતાવવું પ્રેક્ટિકલી શક્ય નથી. અમુક ઘટના કે સંવાદોમાં કાપકૂપ કરવી જ પડે.
[હૈરી પોટરના સાતેય સાત દરેક પુસ્તકોના સરેરાશ 500 અથવા એનાથી પણ વધુ પેજ છે. એના પરથી જે મુવીઝ બન્યા છે. એ લગભગ અઢી કલાક જેટલા લાંબા છે. પુસ્તકમાં ઘણીબધી સરસ ઘટનાઓ જે વાંચવાની મજા પડી જાય એવી છે. જો એ મુવીમાં બતાવવી હોય તો મૂવી બહુ લાંબુ થઈ જાય.]
મુવીની અને પુસ્તકની સ્ટોરીટેલિંગ ટેક્નિક પોતપોતાની રીતેમાં આખી અલગ શૈલી છે. કોઈ એકને Judge કરીને એની ‘સ્ટોરીટેલિંગ’ સૌથી વધુ મોહનીય છે એમ કહીને એનું પલ્લું ભારે કરી શકાય એવું નથી.
‘Cinema and Books both are greatest storytelling medium by itself. can not be judge by the way its tell, but only by how the presenter manifest towards the world.’
– Parth Toroneel.
અમુક વખતે મુવીમાં જે પાત્ર જોઈએ–જાણીએ એના કરતાં પુસ્તકમાં વર્ણવેલા પાત્રમાં વધુ આત્મીયતા લાગતી હોય છે.
પુસ્તકમાં તો લેખક પોતે જ બધા કેરેક્ટર જીવતો હોય, એજ ડિરેક્ટર, એક્ટર્સ, એડિટર, cinematographer, લોકેસન સિલેક્ટર, શબ્દોથી વિઝુયલ ઇફેક્ટ રચતો હોય છે. કોઈ પાત્રના મનમાં exactly શું ચાલી રહ્યું છે એને સવિસ્તર વર્ણવી શકે, લાગણીઓને અભિવ્યક્ત કરી શકે, અને એ વાંચીને વાંચક એ પાત્રની મનોસ્થિતિ કેવી છે એ અનુભવી શકે, મહેસુસ કરી શકે.
પુસ્તક વાંચતાં આપણે જે રીતનું ઈમેજિન કર્યું હોય એ મુજબની સામ્યતા મુવીમાં ન અનુભવાય તો પણ મુવી એટલું ટચ ન કરે.
ડાઇરેક્ટરે પુસ્તકને જેવું ઈમેજિન કર્યું હોય, એવું કેમેરામાં કેદ કરી વાર્તા રજૂ કરવાનો પ્રયત્ન કરે છે. અમુક વખત એમાં ઍક્ટિંગ જોઈએ એવી અસરકારક ન હોય, ડાઇરેક્શન યોગ્ય ન કર્યું હોય, સ્ક્રીનપ્લેમાં કમજોર હોય એટલે પુસ્તકનો જે જાદુ હોય, એનો આત્મા હોય એને કેટલીકવાર ન્યાય ન પણ મળે.
[હોરર અને થ્રિલર નોવલનો બાદશાહ સ્ટીફન કિંગ જેની બેસ્ટ સેલિંગ નોવેલ ‘The Shining’ પરથી એજ નામનું મુવી સ્ટેંન્ડલી ક્રુબિકે બનાવ્યું. મુવી જોયા પછી સ્ટીફન કિંગ કહે છે કે ; સ્ટેંન્ડલી ક્રુબિક હજુ પુસ્તકને સમજ્યા જ નથી કે પુસ્તકનો ભાવાર્થ શું કહે છે !. એ વસવસો હજુ એમને રહી ગયો છે. જોકે આ વાતનો ફોડ એમણે સ્ટેંન્ડલી ક્રુબિકના મૃત્યુ પછી પડ્યો હતો. ]
મુવીની મજા :–
મુવીમાં જે 3D experience થાય એ બૂક વાંચતી વખતે ન જ થાય. [agreed]
મુવીમાં જે એક્શન સિન્સ કે આપણી દુનિયાથી બિલકુલ અલગ જ દુનિયા બતાવવી હોય તો એ વિઝ્યુયલ ઇફેક્ટ દ્વારા મુવીમાં ડગળી ચસકી જાય એવા સીન-સિનેરી જોવા મળે. [Avatar (2009), Gravity (2013), interstellar (2014), Arrival (2016)… બીજી કેટલીયે મુવી છે એનેય ધ્યાનમાં રાખીને agreed…]
અમુક પુસ્તકો વાંચતાં આપણી ઈમેજીનેશન પૂરેપુરું એ દ્રશ્ય ખડું કરવા જેટલી સક્ષમ હોતી નથી એટલે એ પુસ્તક પર આધારિત કોઈ મુવી બને ત્યારે પુસ્તક કરતાં મુવી વધુ ગમે. કારણકે અમુક જોનરા (genre) ફેન્ટસી, સાયન્સ ફ્રિકસન પુસ્તકોમાં વર્ણવેલું હોય એ એટલું સ્પષ્ટ ઈમેજિન અમુક વાંચકો (lack of imagination વાળા) ન કરી શકે, પણ સિનેમા એ બખૂબી તરીકે રજૂ કરી શકે છે. એટલે મુવી જોવાનો જલસો પડી જાય.
Never judge a book by its movie. – J.W. Eagan
*
6. ચકો ચડ્યો કોટ પર…
આ ટેણિયાએ ચોપડીઓનો થક્કો કરી, ઉપર ચડી, કોટને પેલી પારની અદભુત દુનિયાનો નજારો જોવે છે…?? ના, ભઈ ના. આખો જરા ઝીણી કરી કોટની ભીંત પર શું લખ્યું છે એ વાંચી જોજો… હા. વાંચ્યુને !.
ચિત્ર પરથી એવું લાગે છે કે, બકો વર્તમાનમાં બહુ હેરાન-પરેશાન છે. વાટ લાગેલી છે. એટલે પુસ્તકો દ્વારા બકાએ વર્તમાનમાંથી છટકબારી કરી છે. અને એ પુસ્તકોના ઢગલા ઉપર ઊભો છે મતલબ એ પુસ્તકોની અંદરની જે દુનિયા છે એ દુનિયા પુસ્તકોની થક્કી ઉપર ચડી, કોટની પેલી પાર દુનિયા કેવી જોવે છે એ આપણને દેખાડે છે. [ અર્થ થોડોક ગુઢ છે. સીધું સાદું ચિત્ર નથી. ]
Hold on… હજુ થોડુક ધ્યાનથી ચકાને જુઓ… હા. જોયું ને… ચકો પુસ્તકોની થક્કી ઉપર ચડીને થક્કી ઉપર ઊભો નથી. ચકો કોટ પકડીને હવામાં લબડે છે જુઓ જુઓ… મતલબ ચકલો વાંચવામાં તલ્લીન થઈ ગયો છે અથવા એને વર્તમાનની રિયાલીટી કરતાં ત્યાંની દુનિયામાં રાચવું વધુ ગમે છે. એટલે એણે વર્તમાનમાંથી પણ પગ ઉપાડી લીધા છે. પગ વાળીને કોટ પર ચડી ચકો પેલી પાર ભૂસકો મારીને જતો ના રે…એટલે બસ. નકર ઇન મમ્મે ગોતા ગોત કરશે… કે ‘માર ચકલો ચો જ્યો… માર ચકલો ચો જ્યો…’
***
Parth Toroneel 